الولد سیّد سبع سنین( کودک در هفت سال اول امیر است) …
اسلام کودک را امانتی از جانب پروردگار در دست والدین و مسؤولان اجتماع می داند که حفظ و پرورش حق اوست و والدین بیش از هر کس در ادای این حق مسؤول هستند.
هیچ دوره ای از زندگی فرد از نقطه نظر تعلیم و تربیت، مهمتر از ۷ سال اول نیست چرا که کودک هنوز کاملاً شکل نگرفته و برای تربیت آمادگی دارد و مسؤولیت این امر حساس و مهم در وهله ی اول بر عهده ی پدران و مادران نهاده شده است ولی باید توجه داشت که تربیت، فنّ بسیار ظریف و حساسی است و کسی که عهده دار این امر خطیر است باید متدین، مطلع، بردبار و قاطع باشد.
لغت سید به معنای آقا یعنی بزرگتر و سرور است، و این می تواند اشاره به این باشد که کودک در هفت سال اول عمر خود باید به اندازه ی کافی از نظر شخصیتی مورد احترام و مرکز توجه و اهمیت اعضای خانواده باشد.هم چنین در حدیثی از امام علی(ع)آمده است: «فرزندت در ۷ سال اول همانند ریحان و گل خوشبوی تو است».که این تعبیر هم حاکی از اهمیت دادن به کودک می باشد، زیرا ریحان در عین لطافت و ظرافت و خوش بویی برای پدر و مادر، نیاز به مواظبت و مراقبت شدید آنها دارد تا تازگی و طراوت خود را هم چنان حفظ نماید …در این هفت سال، دنیای کودک، دنیای بازی است و بازی همه ی زندگی اوست. در احادیثی نیز آمده که کودک را در این هفت سال کاملاً آزاد بگذارید که بازی کند تا از نظر جسمی و روانی به رشد لازم برسد.

نیازهای کودک

۱)کودک به نوازش و مهربانی نیاز دارد

درست مانند گیاه که به نور آفتاب محتاج است، کودک نیز برای رشد کردن به لبخند مادر نیاز دارد.او در چشمان مادرش محبت و عشق او را جستجو می کند.نخستین نشانه ی این عشق، شیر دادن مادر از پستان خویش است که در کودک ایجاد لذت می کند.حتی هنگام از شیر گرفتن، باید کودک را به تدریج و با دقت از شیر گرفت.زیرا یک تغییر ناگهانی ممکن است در آینده باعث ایجاد اختلالات عصبی در کودک شود.
پدر و مادر باید مهربانی را با تمایلات کودکشان هم گام کنند تا او احساس استقلال کرده، به نفس خویش متکی شود.
باید دانست که اگر کودک بزرگ تر برای تولد یک نوزاد دیگر آمادگی نداشته باشد ناراحت خواهد شد.باید این احساس را در کودک بزرگ تر ایجاد کرد که بیندیشد توانایی نگهداری از نوزاد را دارد.به کودک عقب مانده باید فهماند که بسیار مورد علاقه است و دیرآموزی او کوچک ترین صدمه ای به علاقه ی ما نسبت به او نمی زند. محبت به کودک بیمار در بهبودی او نقش مؤثری را ایفا می کند.

۲)کودک به آرامش نیاز دارد.

کودک حرکات تند و خشن را نمی پسندد و غالباً چند کلمه ی محبت آمیز می تواند به او آرامش ببخشد.باید از ایجاد هر نوع صدایی که موجب وحشت کودک گردد خودداری کنید.
صدایتان را بلند نکنید و بدانید که هر چه صدایتان بلندتر شود کودک کمتر به حرف شما گوش خواهد داد.کودک حتی در خواب هم می شنود.
کودک را در جاهای خلوت و آرام گردش دهید.برای خوشحال کردن طفل از رنگ های شاد و زنده کمک بگیرید و محیط او را با رنگ های روشن و مناسب، شاد و زیبا سازید.

۳)مشاجرات بزرگ ترها رشد طفل را دچار وقفه می سازد

ناظر بودن بر دعوای والدین، حتی در خواب نیز ممکن است اختلالات واقعی و خطرناکی در طفل به وجود آورد.

۴)کودک احتیاج به آزادی دارد

کودک باید در کشف دنیای جدید، خود را آزاد احساس کند بدون آن که در هر تجربه و آزمایش ناظر هجوم والدین برای حفاظت از خویش باشد.او را در اکتشافاتش آزاد بگذاریم.در آن صورت هر کشفی باعث شادیش خواهد شد.و در نتیجه به کشف مسائل دیگر نیز رغبت نشان داده، روز به روز پیشرفت خواهد کرد.
کودکی که انگشت خود را می مکد کسل و دلتنگ است.

۵)کودک احتیاج به قدرت، درستی و دقت دارد.

قدرت برای طفل ایجاد امنیت می کند.باید توجه داشت که طفل معمولاً از کسی فرمان برداری می کند که به او علاقه داشته باشد و کارهایش را تحسین کند.
برای اینکه کودک حرف ما را گوش کند بهتر است اول خودمان را اصلاح کنیم.اگر خودمان کاری را انجام نمی دهیم نمی توانیم انجامش را از کودک بخواهیم.
کودکان بی اراده به درد هیچ کاری نمی خورند.کودکی که هرچه به او بگوییم انجام بدهد طبیعی نیست.طفل باید با اراده باشد.کودک درستی را دوست دارد و از نادرستی بیزار است.او احتیاج به کسی دارد که به او اعتماد داشته باشد.کودکی که به غلط تنبیه شود ممکن است خانه را رها کند و اگر هم در خانه بماند دیگر خود را عضو خانواده نمی داند.
والدین نباید در دعواهای کودکان دخالت کنند زیرا امکان دارد که در قضاوت مرتکب اشتباه شوند.

۶)کودک احتیاج به صداقت دارد

همیشه باید در جواب سؤال های بچه حقیقت را بیان کنیم.
در هیچ موردی نباید به طفل دروغ گفت.باید با علاقه به حرف های کودکان گوش فرادهیم.اگر می خواهیم راهنمایی های ما را بپذیرد، تنها راه جلب اعتماد اوست.
اگر به بچه دروغ بگوییم او نیز عادت می کند همیشه و برای همه چیز دروغ بگوید و طفلی که دروغ می گوید بدون شک می ترسد.اگر بچه کار بدی انجام داد و بدان اقرار کرد، باید او را ببخشیم.
اگر طفل دروغی گفت نباید به او لقب دروغگو بدهیم، بلکه بهتر است او را بخشیده و حس اعتماد را در او تقویت کنیم.

۷)کودک احتیاج به محافظت و نگه داری دارد

کودک باید احساس کند که در مقابل کلیه ی ناشناخته های جهان محافظت می شود.اگر صدای ترسناکی مثل رعد، پارس کردن سگ و …می شنویم باید بخندیم و به کودک نزدیک شویم.سپس خودمان هم آن صدا را تقلید کنیم و به اتفاق بخندیم.
اگر خطری طفل را تهدید می کند باید شجاع باشیم و خون سردی خود را حفظ کنیم.
هرگز نباید برای تهدید طفل او را بترسانیم.اصولاً تهدید کردن طفل اشتباه است.همیشه می توان طفل را به آرامی قانع نمود.

۸)کودک احتیاج به یک خانواده ی صمیمی دارد

طفل خوب می داند که یک خانواده ی صمیمی چیست.طفل پدر خود را مظهر قدرت و فهم می پندارد، او را محافظ و روزی آور خانواده می داند و تحسینش می کند.پدری که به طفل خود رسیدگی نماید اعتماد فرزند خود را جلب می کند.
به کودک بزرگتر بفهمانیم که بر دیگران سمت ارشدیت دارد و باید آنها را در پناه خود گیرد.در خانواده باید محیطی صمیمی به وجود بیاوریم که همه یکدیگر را دوست بدارند و هیچ کس فکر نکند که سربار دیگران است.
پدر و مادر باید حتی الامکان در حضور کودک با والدین خود با مهربانی و احترام رفتار کنند تا طفل نیز همین روش را در مورد آنها در پیش گیرد.
اعتماد بهترین وسیله ای است که می تواند کانون خانواده را دلپذیر و کودک را خوشبخت نماید(۱).

رشد جسمانی کودک در دو سال اول

با شناخت مراحل مهم زندگی کودک می توانید تا حد زیادی نگرانی های خود را تسکین دهید.

مراحل مهم رشد زبان با ارائه ی سن متوسط برحسب ماه

بیانگری شنیداری

*به آهستگی صدا در می آورد ۳/۲
*در پاسخ به شما صدا در می آورد ۲/۶
*می خندد ۴
*حباب تولید می کند ۷/۳
*سیلاب های تکی را زیر لب زمزمه می کند (دادادادا)۱۰
*ماما/ دادا ۱۰/۱
*با استفاده از چند سیلاب زیر لب زمزمه می کند (او من گوکا)۱۰/۸
*ماما / دادا:استفاده صحیح ۱۴
*اولین کلمه غیر از ماما/ دادا ۱۷
*دو یا چند نیاز را به زبان می آورد ۲۰/۸
*چهار تا شش کلمه ی منفرد ۲۳/۵
*جملات دو کلمه ای ۲۳/۲
*۵۰ کلمه ی منفرد یا بیشتر ۲۵/۶
*هر نوع استفاده از «من»یا «تو» ۲۸/۸
*از حروف اضافه استفاده می کند ۳۴/۲
*گفتگوهای کوتاهی انجام می دهد ۳۴/۳
*نام و کاربرد دو شیء را می گوید ۳۴/۴
*استفاده ی درست از ضمیر «من»۳۶

گیرندگی شنیداری

*به صدا واکنش نشان می دهد ۱
*درجهت صدا به پهلو می چرخد ۲/۹
*برخی صداها را می شناسد ۳/۱
*با صدای زنگ به پهلو می چرخد ۵
*با صدای زنگ به پهلو و سپس به سمت پایین می چرخد ۸/۲
*با شنیدن فرمان «نه»دست از عمل بر می دارد ۱۰/۱
*دستورهای یک مرحله ای را اجرا می کند ۱۳/۵
*دستورهای دو مرحله ای را اجرا می کند ۲۵/۱
*با اشیاء نام برده شده اشاره می کند ۲۷
*به اشیائی که کاربرد آنها گفته می شود اشاره می کند ۳۲/۶
*دستورهایی را که با استفاده از حروف اضافه بیان می شوند اجرا می کند ۳۶

بصری

*لبخند می زند ۱/۵
*پدر و مادر را می شناسد ۲/۹
*اشیاء را می شناسد ۲/۹
*به حالات صورت پاسخ می دهد ۴/۷
*ردیابی با چشم ۴/۸
*هنگام ترسیدن پلک می زند ۴/۹
*بازیهایی را که با اطوار و اشارات همراه اند تقلید می کند ۹/۱
*دستورهایی را که با حرکات بیان می شوند اجرا می کند ۱۱
*بازی هایی را شروع می کند که با اطوار و اشارات همراه اند ۱۲
*با اشیاء دلخواه اشاره می کند ۱۷

نمودار رشد شخصیتی

	۵%	۵۰%	۹۵%
دستش را به دهان می برد و آن را لیس می زند	۲۴ روزه	۱ ماهه	۲ ماهه
به صدای زنگوله ای که در فاصله ۱۰ تا ۱۵ سانتی گوشش قرار دارد گوش می دهد	۲۴ روزه	۱ ماهه	۲ ماهه
به مادر لبخند می زند	۲۴ روزه	۵۲ روزه	۴ ماهه
سر را هنگام قرار دادن بر روی شکم بلند می کند	۱ ماهه	۲ ماهه	۳ ماهه
وقتی کسی با او صحبت می کند، گریه اش قطع می شود	۲ ماهه	۴ ماهه	۵ ماهه
با چشم، اسباب بازی صدا داری را که به صورت افقی در مقابلش حرکت داده می شود تعقیب می کند	۲۴ روزه	۲ ماهه	۳ ماهه
دو صدای مختلف از خود در می آورد: آ، لا، آقا	۲ ماهه	۳ ماهه	۴ ماهه
دست را فعالانه به طرف اسباب بازیی که به صورت یک حلقه آویزان است می برد و آن را محکم می گیرد	۴ ماهه	۵ ماهه	۷ ماهه
با حرکت جستجوگرانه، زنگوله ای را دنبال می کند	۲ ماهه	۳ ماهه	۵ ماهه
غریبه را از خودی ها تشخیص می دهد	۵ ماهه	۷ ماهه	۹ ماهه
توجهش به تصویر خود در آینه جلب می شود	۴ ماهه	۶ ماهه	۷ ماهه
چهار صدای مختلف از خود بروز می دهد، مانند آآ- دادا – گاگا …	۴ ماهه	۶ ماهه	۸ ماهه
حداقل یک دقیقه بدون اینکه کنترل خود را از دست بدهد، می نشیند	۶ ماهه	۷ ماهه	۸ ماهه
حداقل ۴ صدا یا حرف را پشت سرهم تکرار می کند، مانند: دادادادا، واوواوا …	۶ ماهه	۷ ماهه	۱۰ ماهه
دست را بطرف شست پا دراز می کند و با آن بازی می کند	۵ ماهه	۶ ماهه	۸ ماهه
اسباب بازی را از یک دست به دست دیگرش می دهد	۵ ماهه	۶ ماهه	۸ ماهه
به صدای تیک تاک ساعتی که در فاصله ی ۳ تا ۵ سانتی گوش نگاه داشته شده است، با دقت گوش می دهد	۶ ماهه	۸ ماهه	۱۱ ماهه
با اشتیاق قطعه ای از کاغذ را به بازی می گیرد و آن را مچاله یا پاره می کند	۶ ماهه	۷ ماهه	۹ ماهه
اگر او را روی پا نگه دارند، می تواند روی پاهایش بایستد	۶ ماهه	۸ ماهه	۱۱ ماهه
دستورات و اوامر را اجرا می کند مثلاً اسباب بازی ات را بده، برو آنجا	۹ ماهه	۱۲ ماهه	۱۶ ماهه
قادر است حداقل ۳ قدم به تنهایی راه برود	۱۱ ماهه	۱۳ ماهه	۱۶ ماهه

۱)نوزادی تا ۳۶ هفتگی

کودک شما از بدو تولد شخصیت مستقلیاز خود نشان می دهد.شما می توانید این موضوع را در فعالیت های اساسی او تشخیص دهید.او ممکن است به ندرت گریه کند، حتی وقتی خسته باشد، و آرام و خوشحال به نظر برسد.یا ممکن است طالب توجه باشد هر وقت گرسنه، خسته، یا کسل باشد با گریه شما را آگاه سازد، و فعال و مصصم به نظر برسد.
هنگام شیر خوردن کودک شما ممکن است پستان یا شیشه ی شیر را به آسانی بگیرد، خوب بمکد و راضی باشد یا سر و صدا کند، گریه کند، جیغ بزند، و شما را ناراحت سازد.او ممکن است گرسنگی را به خوبی تحمل کند، صبور باشد و هنگام شیر خوردن آرام بماند، یا ممکن است ناشکیبا باشد و پس از شیر خوردن غالباً استفراغ کند.
او ممکن است بیشتر طول روز را بخوابد و به ندرت آشفته شود.از طرف دیگر ممکن است ساعت ها بیدار باشد، چرت نیم روزی خود را از سن پایین کنار بگذارد، به همراهی و بازی نیاز داشته باشد، و تنها ماندن را حتی در سن چند هفتگی تحمل نکند.
کودک شما ممکن است اجتماعی و عاشق همراهی، در آغوش گرفتن، اسباب بازی، و آدم ها باشد.و ممکن است این گونه نباشد، ممکن است به نظر برسد که بیش تر چیزها را رد می کند.

*چگونه می توانید کمک کنید

*خصوصیاتی مانند اعتماد، گرمی، و زود جوشی در چند ماه اول ایجاد می شوند؛ در این زمان است که باید به کودک خود اکثر راه های اساسی برقراری ارتباط با مردم را بیاموزید.بنابراین مهم ترین اصل این است که در هر کاری که انجام می دهید مطمئن، سازنده و مثبت باشید و در مورد آنچه اظهار می کنید روراست باشید.
*لبخند زدن مهمترین ابزار شما برای نشان دادن خشنودی، رضایت، محبت و شادی است.بعد از آن صدا قرار دارد.کودکان نسبت به آهنگ صدای محبت آمیز، تأیید کننده، شاد و سرحال حساس اند.آنها همچنین نسبت به آهنگ صدای تسکین دهنده، آرامش بخش و ساکت کننده نیز واکنش نشان می دهند.از صداهای تند و منفی بپرهیزید.
*تماس بدنی، یعنی گرما، نزدیکی و بوی بدن شما نیز همانند نوازش و تظاهرات جسمانی عاطفه حایز اهمیت است.
*تا می توانید تشویق کنید، زیاد پاداش دهید، دائماً تمجید کنید و بدون محدودیت تحسین نمایید.همواره نام کودک خود را در چارچوبی محبت آمیز به زبان آورید.هر چه قدر می توانید، بگویید «دوستت دارم».تمامی صفات پسندیده را با تمجید و تشویق تقویت کنید.
*همواره به درخواست توجه او پاسخ دهید.در غیر این صورت کودک شما خود را بی اهمیت تصور می کند و دیگر از شما تقاضا نخواهد کرد.با او تماس چشمی برقرار کنید، به صورت او نگاه کنید، از حرکات و اداهای مختلف و لمس کردن برای انتقال احساس با ارزش بودن او استفاده کنید.
*منفی نباشید.از روش های انحراف توجه برای غلبه بر هر گونه منفی گرایی از طرف کودک خود استفاده کنید.

۲)۳۶ هفتگی تا ۱۸ ماهگی

پیامبر اکرم(ص)فرمودند:وقتی کسی را دوست می دارید محبت خویش را اظهار کنید، اظهار محبت صلح و صفا به وجود می آورد و شما را به هم نزدیک می سازد(۲).
و باز فرمودند:کودکان را دوست بدارید و نسبت به آنها مهربانی کنید، و اگر وعده ای به آنها دادید حتماً به وعده ی خودتان وفا کنید، کودکان چنین می پندارند که شما آنها را روزی می دهید.
امام علی(ع)فرمودند:وقتی به کودکان وعده دادید حتماً به وعده ی خودتان عمل کنید(۳).
کودک شما شخصیت متمایزتری پیدا کرده است و خصوصیاتی را مانند جدی بودن، حساس بودن، استقلال، اجتماعی بودن، تحریک پذیری، لجاجت، مصمم بودن، تمرکز، کنجکاوی، ناشکیبایی و غیره از خود نشان می دهد.کودک شما وقتی یک ساله شود، ضمن سپری کردن یک مرحله منفی کاری مکه طیّ آن ناشیکیبا، سخت گیر، کم حوصله، تحریک پذیر، خودسر، شیطان و بی محبت می شود نشان می دهد تا چه حد مصمم و مستقل است.
اما تا ۱۵ ماهگی مرحله ی جدیدی از ملاحظه گری و یاری گری پدیدار می شود وکودک تمایل واضحی به خشنود کردن دیگران از خود نشان می دهد.او برای بدست آوردن رضایت شما می کوشد و اگر او را ملامت کنید، به شدت احساس ناراحتی می کند.

*چگونه می توانید کمک کنید

*انعطاف پذیر باشید و از زور استفاده نکنید.انتقاد نکنید و رفتار خصمانه نداشته باشید.هرگز کاری نکنید که کودکتان از شما بترسد.با بردباری، صبور بودن را به او بیاموزید.هیچ گاه مسخره اش نکنید و کاری نکنید که احساس شرمندگی کند.نگذارید احساس حسادت کند و گرنه یاد می گیرد احساس گناه داشته باشد.
*او را همان طور که هست بپذیرید تا یاد بگیرد که دوست داشته باشد.اگر از او تمجید کنید، ممنون خواهد شد.اگر اظهار خرسندی کنید، خودش را دوست خواهد داشت.اگر برای تلاش های او ارزش قائل شوید، او برای خودش تعیین هدف خواهد کرد.اگر منصف باشید او هم برای عدالت ارزش قائل خواهد شد.اگر صادق باشید، یاد می گیرد که روراست باشد.اگر به او احساس امنیت بدهید، به خود و دیگران ایمان خواهد داشت.

۳)۱۸ ماهگی تا دو سالگی

کودک نو پای شما ممکن است بخواهد به دیگران کمک کند و همه ی کارهای خودش را انجام دهد.یا بخواهد تمام کارها را برایش انجام دهید.او ممکن است بی احتیاط یا محتاط، خیال پرداز یا واقع بین باشد، به سادگی انتقاد را بپذیرد و یا اشکش جاری شود.او ممکن است یک رهبر یا یک تابع بالفطره باشد.
*چگونه می توانید کمک کنید
*به کودک نو پای خود نشان دهید چگونه با مشکلات دست و پنجه نرم کند؛ تصمیم های او را به سادگی و بدون نگرانی و تعارض بپذیرید.به تدریج مسؤولیت های او را افزایش دهید.به کودک خود فرصت کافی برای تمرکز روی مسائل مهم را بدهید تا بتواند وظیفه اش را به انجام برساند، ولی هر وقت درخواست کرد کمکش کنید، ناکامی ها را با منحرف کردن توجه او کم رنگ و بی اثر کنید.
*زمانی را به بازی اختصاص دهید.اوقات خاصی را با هم سپری کنید و همیشه نسبت به مشکلات و تألمات او هم دردی نشان دهید.
پیامبر اکرم (ص)فرمودند:خدا نسبت به بندگانش مهربان است و مردم مهربان را دوست دارد.(۴)
*کودک خود را تشویق کنید سخاوتمند باشد.او می خواهد رضایت شما را جلب کند، بنابراین از این موضوع برای آموزش کارهای سخاوتمندانه مثل دادن مقداری از بستنی اش به شما،بهره برداری کنید، و سپس او را به انجام هر چه بیش تر همان کار نسبت به دیگر اعضای خانواده تشویق کنید.
پیامبر اکرم(ص)فرمودند:بهشت خانه ی سخاوتمندان است و نیز آدم سخاوتمند به خدا نزدیک است و به مردم و به بهشت نیز نزدیک می باشد.
امام علی(ع)فرمودند:سخاوت بهترین عادت ها است(۵).
*اگر کودک شما تنها فرزند است، مانع از این شوید که انتظار داشته باشد تمام توجه تان را معطوف او کنید و هر چه را می خواهد، فوراً به او بدهید.کودک باید یاد بگیرد که نمی تواند دائماً کانون توجه شما باشد.

۴)دو سالگی

شخصیت کودک به طور واضح نمایان شده است.او یک فرد مستقل و عضوی از خانواده با حس گسترش یابنده ای از خود است.هر کاری که انجام می دهد به منزله ی آزمونی برای سنجش کامیابی، ظرفیت و توانایی خود است.او خودش را از طریق کارهایی که می تواند انجام دهد و این که از نظر عمل کرد جسمانی، برقراری ارتباط، چیره دستی، تفکر و مهارت تا چه اندازه آن کارها را با موفقیت انجام می دهد، تعریف می کند.موفقیت، برای مسلط شدن او به مهارتها، کارهای روزمره و اداره ی امور خود ضروری است.

*چگونه می توانید کمک کنید

*موفقیت بیشترین تأثیر مثبت را در رشد شخصیت دارد، بنابراین به کودکتان کمک کنید موفق شود، و کاری کنید که اغلب در انجام کارها توفیق یابد، زیرا این امر سبب تقویت حس غرور و رضایت او می شود.
*به کودک خود کمک کنید به دنبال فعالیت های جدید باشد.فعالیت هایی که باعث می شوند او مستقل، متکی به نفس، با جرأت، جسور و آماده ی قبول مسؤولیت و ملامت باشد، بایستی مورد تشویق قرار بگیرند.
امیر المؤمنین علی(ع)فرمودند:بهترین معرفت ها این است که انسان خودش را بشناسد و بزرگترین نادانی این است که خودش را نشناسد(۶).
*آمال و اشتیاق او را برانگیزید و اعتماد به نفس و تصور از خود او را بدون قربانی کردن شادابی و شادی او تقویت کنید.به او یاد دهید که بگوید «ببخشید»و به حقوق دیگران احترام بگذارد.
*هنگامی که از منزل بیرون می روید هر گونه ترسی را که ممکن است کودکتان داشته باشد با اطمینان دادن به او که بازخواهید گشت، کاهش دهید.به حرفهای کودک خود گوش کنید و او را از نزدیک زیر نظر بگیرید تا سر نخی از آنچه ممکن است باعث ناراحتی او شده باشد به دست آورید.در مورد هر نوع ترسی صحبت کنید و به او اطمینان خاطر بدهید.با هر گونه ترسی با احساس هم دردی و به سرعت برخورد کنید.هرگز ترس او را مسخره نکنید.آنچه لازم است توضیح و هم دردی است.
عن أبی عبدالله(ع)قال:قال رسول الله(ص):رحم الله من أعان ولده علی برّه قال قلت کیف یعینه علی برّه:قال یقبل میسوره و یتجاوز عن معسوره و لایرهقه و لا یخرق به.
رسول اکرم(ص)فرمودند:خدای رحمت کند کسی را که در نیکی و نیکوکاری به فرزند خویش کمک کند.راوی پرسید چگونه فرزند خود را در نیکی یاری نماید؟ فرمودند:
-آنچه را که کودک در قوه و قدرت داشته و انجام داده است از او قبول کند.
-او را به گناه و طغیان وادار نکند.
-به او دروغ نگوید و در برابر او مرتکب اعمال احمقانه نشود(۷).

تغذیه

قال النبی(ص):و اعط کلّ بدنٍ ما عورته.
پیامبر فرمودند:بدهید به بدن ها آنچه احتیاج دارند(۸).
عن أبی عبدالله(ع)قال:إنّما بنیّ الجسد علی الخُبز.
حضرت صادق فرمودند:بدن آدمی بر غذا پایه گذاری شده است(۹).
قال النبی(ص):اکرموا الخبز فانّه قد عمل فیه ما بین العرش الی الارض و ما فیها من کثیرٍ من خلقه.
رسول اکرم فرمودند:نان را که فراورده ی کشاورزی است عزیز دارید چه آنکه عوامل سماوی و ارضی و بسیاری از آفریده های الهی در ایجاد آن مؤثر بوده اند(۱۰).
قال رسول الله(ص):اللّحم ینبت اللّحم.
حضرت رسول فرمودند:گوشت خوردن، گوشت می آورد(۱۱).
قال الصادق(ع):جعله الله غذاء الانبیاء(ع)الشّعیر.
امام صادق فرمودند:خداوند جو را غذای پیامبران خود قرار داده است(۱۲).

غذا چیست؟

تغذیه یکی از پدیده های زندگی و از ضروریات ادامه ی آن بوده و به همین جهت لازمه ی تن درستی نیز محسوب می شود.در کشورهایی که از دانش تغذیه شناخت بهتری داشته و آن را به درستی به کار می برند مشخصاً عمر متوسط افراد افزوده شده و میزان مرگ و میر سیر نزولی در پیش گرفته است.با توجه به نقش غذا به عنوان تأمین کننده ی نیروی لازم برای ادامه ی اعمال حیاتی و تولید و ترمیم و جبران فرسایش بافت های بدن، باید رابطه ی تغذیه و تن درستی را به صورت زیر خلاصه کرد:
الف-تأمین رشد و تکامل جسمی و مغزی.
ب-تأمین انرژی لازم برای انجام کار و فعالیت.
ج-حفظ مقاومت بدن در برابر بیماری ها.
د-تأمین نیازمندی های ارگانیسم برای تولید مثل و تکثیر.
تغذیه ی خوب عبارت است از دریافت مقادیر لازم و کافی از هر یک از مواد مغذی برای رسیدن به تن درستی کامل که در واقع نیازهای تغذیه ای خوانده می شوند.بنابراین بدیهی است بر والدین محترم و به ویژه مادران که در تعیین و تهیه ی رژیم غذایی فرزندان خود مسؤولیت مستقیم بر عهده دارند لازم است تا فهرستی از ترکیبات و انرژی حاصل از مقادیر مشخص انواع غذاها را در دسترس داشته باشند و با محاسبه ی سریع ارزش غذاها همواره میزان مناسب هر یک از مواد لازم را دانسته و در اختیار فرزندان خود قرار دهند.
در رژیم غذایی دانستن حدود مقدار مواد مختلف غذایی کافی است که در موارد مختلف مثل درمان چاقی، لاغری و دوران نقاهت بیماری ها مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به اینکه ترکیب شیمیایی بدن انسان عبارت از پروتئین، چربی، قند، آب و مواد معدنی است مشاهده می شود که بدن ما در حقیقت از آنچه می خوریم تشکیل می شود و لذا برای حفظ این ترکیب طبیعی به شناخت نقش هر یک از این مواد در بدن و نیز اختلالات و بیماری های ناشی از موارد کمبود و یا مصرف بیش از حد آنها نیاز خواهیم داشت که به طور مختصر شرح داده می شود.
۱-پروتئین:از نظر اهمیت در تغذیه در درجه ی اول قرار گرفته و هرگاه انرژی از طریق غذای روزانه تأمین شود بدن تمام پروتئین موجود در غذا را نمی سوزاند بلکه آن را به مصرف ترمیم و نگه داری سلول ها، رشد و نمو و ساختن ترشحات غدد و هورمون ها می رساند و از این جا می توان به خوبی به اهمیت آن پی برد.عوارض مهم کمبود پروتئین در بدن عبارتند از:اختلال رشد جسمی، کاهش مقاومت بدن در برابر میکروبها، بی نظمی عمومی در کار بدن، کم خونی، سوء هاضمه و ده ها عارضه ی دیگر.
۲-چربی ها:جزء دیگر از غذاهای انسان است و به طور معمول ۲۰ الی ۲۵ درصد انرژی غذاهای معمولی را شامل می شود و از نظر تغذیه ای یکی از فشرده ترین منابع انرژی انسان را تشکیل می دهد زیرا هر گرم آن بیش از دو برابر هر گرم قند و پروتئین انرژی تولید می کند و علاوه بر نقش آن در تولید انرژی، نقش مهمی در جذب ویتامین ها و سایر مواد ضروری بدن دارد.چون چربی منبع متراکمی از انرژی است لذا مصرف زیاد آن منجر به چاقی و عوارض دیگر خواهد شد.
۳-قندها:نقش عمده ی آنها در بدن ایجاد انرژی است و به طور معمول در غذای روزانه باید حدود ۶۰% انرژی به وسیله ی قندها تأمین گردد.
۴-ویتامین ها:موادی هستند که در مقادیر بسیار جزئی برای تنظیم اعمال حیاتی و سلامت بدن لازمند و غالباً در اثر حرارت، نور، محیط اسیدی و قلیایی از بین می روند.لذا با دانستن این مطالب می توان اقداماتی برای حفظ آنها انجام داد.
کمبود ویتامین ها نقش عمده ای در بروز بیماری ها دارد.
۵-املاح معدنی:این مواد برخلاف چربی ها، قندها و پروتئین ها نقشی در تولید انرژی ندارند و کاربرد آنها در ساختمان و فعالیت های مختلف بدن است که عمده ی آنها عبارتند از:کلسیم، فسفر، پتاسیم، آهن، ید، روی، مس و ….

نکاتی چند درباره ی تغذیه ی کودکان

۱-فراموش نکنید که شیر مادر، بهترین غذا برای نوزادان است.(حتی اگر برای مدت کوتاهی باشد)از تغذیه ی کودکان با شیر مادر غافل نشوید.
۲-از ماه ششم سوپ، ماه هفتم زرده تخم مرغ و از ماه هشتم آب میوه و غذاهای دیگر را باید به تدریج در برنامه ی غذایی او بگنجانید.
۳-از سالم بودن مواد غذایی مورد مصرف اطمینان حاصل کنید.
۴-به سلیقه ی کودکان احترام بگذارید.
۵-سعی کنید کودک خود را به خوردن غذاهای بی نمک و کم نمک عادت دهید.
۶-به زور به کودک غذا ندهید.
۷-کودکان را باید هر چه زودتر به غذایی که معمولاً بقیه ی افراد خانواده مصرف می کنند عادت داد.
۸-نان سنگک بهترین نوع نان برای کودکان است.از هشت ماهگی تکه ای نان به دست کودک بدهید.
۹-از دادن بیسکویت و شکلات و شیرینی های مضر حتی الامکان خودداری کنید و بجای آن از توت، انجیر و کشمش و …استفاده کنید.
۱۰-تا قبل از یک سالگی از دادن ادویه ی زیاد و باقلا به کودکان خودداری کنید و قهوه، جگر، مغز، ماهی، سفیده ی تخم مرغ، گوجه فرنگی و توت فرنگی را با احتیاط به او بدهید.
۱۱-سعی نکنید که کودکانی بیش از حد چاق داشته باشید.
۱۲-برای کودکان بد غذا و کم خوراک، از غذاهای کم حجم و پرکالری استفاده کنید.
۱۳-رنگ را نیز از یاد نبرید.
۱۴-ماست را در برنامه ی غذایی کودکانتان بگنجانید.
۱۵-کودک را عادت دهید که آهسته غذا بخورد.
۱۶-کودکان نیز مانند بزرگسالان گاهی کم اشتها و بی میل هستند.
۱۷-کودک را عادت دهید که خودش غذا بخورد.
۱۸-از مواد غذایی که در دسترس دارید، برای تغذیه کودکتان استفاده کنید.
۱۹-از کشمکش در موقع صرف غذا اجتناب کنید.
۲۰-امیال کودک نسبت به غذا به نیازهای او بستگی دارد، هر نوع و هر مقدار غذا که می خواهد حتی المقدور به او بدهید.
۲۱-تا آن جا که ممکن است محیط مطبوع و شادی برای غذا ایجاد کنید.
۲۲-در صورت تمایل کودک به او اجازه دهید تنها غذا بخورد.
۲۳-بپذیرید در ضمن غذا خوردن کمی با غذا بازی کند، زیرا این امر به شرایط عادی فعالیت او مربوط است.
۲۴-هر وقت تشنه شد به او اجازه بدهید آب بخورد.
۲۵-وقتی غذای جدید به او عرضه می کنید آزادش بگذارید تا علاقه ی خود را بیان کند.اگر آن را دوست ندارد سعی کنید با مخلوط کردن آن با غذای دیگری آن را مطبوع نمایید.
۲۶-در صورت برگرداندن و استفراغ، آن را امری عادی تلقی کنید تا احساس نکند که بزرگترها از این جریان ناراحت و عصبانی اند.
۲۷-غذای ساده بخورید و هیچ گاه غذای مانده مصرف نکنید ولو در یخچال نگهداری شده باشد.غذاهای طبیعی بخورید و با پخت زیاد غذاها را خراب نکنید.
۲۸-غذاها را به صورت پاکیزه در سفره و ظروف غذاخوری تمیز میل کنید.هرچه تمایل به غذا بیشتر باشد آنزیم های بدن روی آن غذا تأثیر بیشتری گذاشته و متابولیسم درونی سلول کامل تر عمل خواهد کرد.با توجه به اینکه رفلکس های زیادی اشتها و سیری را ایجاد می کنند کوشش کنید با اشتهای حقیقی غذا بخورید.
۲۹-تنوع در غذا خوردن را همیشه رعایت کنید و سعی کنید در ماه از غذاهای مختلف هر بار یکی مصرف شود.

از چه غذاهایی باید پرهیز کرد

۱-غذاهای دارای چربی زیاد و بسیار سرخ کرده و به ویژه در روغن حیوانی و بعضی روغن های نباتی.
۲-شیرینی زیاد که موجب فساد دندان ها و از بین بردن کلسیم بدن و ویتامین ها می شود.
۳-مواد نفاخ و تولید کننده ی گاز در روده.
۴-چند غذا را با هم نخورید، و یا یکی را بعد از دیگری تناول نکنید بلکه در هر نوبت فقط یک غذا خورده شود.
۵-غذاهای مانده و کهنه نخورید، حتی میوه های مانده در سردخانه ها یا گوشت های یخ زده و ذوب شده موجبات آزار بدن را فراهم می سازند.
۶-بین غذا و بعد از غذا از نوشیدن مایعات خودداری کنید.
۷-از نوشیدن و خوردن مواد فوق العاده سرد و فوق العاده گرم پرهیز کنید.

رعایت پخت بهداشتی غذاها

۱-گوشت:نکته ی مهمی که در طبخ گوشت باید در نظر گرفت حرارت و مدت است.البته طبخ گوشت بستگی دارد به نوع آن و اینکه از چه قسمت بدن حیوان به دست آمده باشد.برای پختن گوشت های سفید مثل گوشت طیور و ماهی، مدت زمان کمتر در مقایسه با گوشت های قرمز لازم است.البته پخت گوشت قرمز هم بستگی به نوع آن دارد.معمولاً گوشت پشت بازو و گوشت سینه چون لطیف تر است زودتر می پزد.گوشت ران و دستهای حیوان سفت تر بوده و دیرپز تر است.معمولاً برای این که مدت و سوخت کمتری در طبخ این نوع گوشت مصرف شود آن را چرخ کرده و غذاهایی مانند کوفته، کتلت و یا کباب کوبیده تهیه می کنند.
ولی چنانچه از این نوع گوشت، غذایی مثل آبگوشت و غیره درست شود باید روی آتش ملایم به مدت طولانی پخته گردد.نکته ی دیگری که باید در نظر گرفت، شستن گوشت است.اغلب خانم های خانه دار گوشت را قطعه قطعه کرده و در کاسه ای آب ریخته و مدتی بدان وضع می گذارند، بعد آن را شسته و می پزند، در حالی که با این طرز شستن مقدار زیادی از مواد غذایی گوشت در آب حل شده و دور ریخته می شود.گوشت را باید قبل از خرد کردن شست و بعداً به قطعات دلخواه برید.
۲-شیر:شیر غیر پاستوریزه باید ۱۵ تا ۲۰ دقیقه جوشانیده شود.پس از جوشیدن ظرف شیر را در ظرفی از آب سرد قرار داده تا به این ترتیب زودتر سرد شود.
۳-تخم مرغ:هر نوع غذایی که از تخم مرغ تهیه شود باید در حرارت ملایم پخته شود.همیشه باید در طبخ تخم مرغ روغن کم تر مصرف شود مثلاً در تهیه ی املت و نیم رو اگر تخم مرغ زیاد سرخ شود مقداری از مواد غذایی خود را از دست می دهد.برای تهیه تخم مرغ نیم بند یا سفت باید تخم مرغ را در ظرف آب سرد قرار داده و روی آتش گذاشت تا پخته شود.
۴-غلات و حبوبات:غلات هم مثل گوشت و تخم مرغ باید روی آتش ملایم به مدت طولانی پخته شود.
۵-سبزی ها:سبزی ها هم باید روی آتش ملایم پخته شوند ولی حرارتی که در طبخ سبزی ها به کار می رود، باید کمی بیشتر از حرارتی باشد که در طبخ تخم مرغ و حبوبات به کار می رود.مقداری آبی که در طبخ سبزی مصرف می شود باید قبلاً در قبلمه ای دردار تمیز ریخته شده و روی آتش گذاشته شود تا بجوشد؛ وقتی آب جوش آمد سبزی های آماده شده در قابلمه ریخته شود.
سبزی های تازه و جوان باید در مقدار آب کمتری پخته شوند.چون سبزی ترد و زودپز است باید دقت شود با مقدار آب باقی مانده مقداری ویتامین ها و مواد معدنی دیگر نیز دور ریخته می شوند.

خواب

جنین در رحم مادر شب و روز در خواب به سر می برد.زیرا کار و فعالیت ندارد و تمام نیروی او بایستی صرف سازندگی شود و از طرف دیگر سلول های جوان و ناکامل او قادر به ایجاد و نگه داری نیروی زیاد نیست.لذا ۲۴ ساعت می خوابد و احتیاجات خود را از مادر می گیرد.اطفال نارس هم به همین علت بایستی زیاد بخوابند.
پس از تولد نیز نوزاد نیاز شدیدی به خواب و استراحت کامل دارد و در روز های اول تولد باید معمولاً ۲۰ تا ۲۴ ساعت در خواب باشد.یعنی در ۲۴ ساعت شبانه روز فقط در موقع شیر خوردن بیدار شود و باقی ساعات در خواب باشد تا برای سازندگی نیرو ذخیره کند.این برنامه حداقل تا انتهای ماه اول تولد و یا چهلم ادامه خواهد داشت و اگر برنامه ی نوزادی غیر از این باشد ممکن است دچار مشکلی باشد.
به تدریج هر قدر طفل بزرگتر و سلولهایش ضخیم تر و پر نیرو می گردد، احتیاجش به خواب کمتر می شود، زیرا تا زمانی که طفل نیازمند رشد سریع است؛ (چون تنها در ساعات خواب سلولهای فرسوده ی بدن وی ترمیم می شود)، طبیعت توجه لازم را به رشد و نمو طفل مبذول می دارد و خواب وی به حداکثر مقدار خود می رسد.

مقدار خواب کودک

مقدار متوسط خواب در سنین مختلف بدین صورت است:
در ۱ ماهگی ۲۱ ساعت
در ۶ ماهگی ۱۸ ساعت
در ۱سالگی ۱۶-۱۴ ساعت
در ۲ سالگی ۱۴-۱۲ ساعت
در ۱۰ سالگی ۱۱ -۱۰ ساعت
در ۱۵ سالگی ۹ ساعت
در ۲۵ سالگی ۸ ساعت
در ۵۰ سالگی ۷ ساعت
در ۸ هفته ی اول نباید نوزاد را از خواب بیدار کرد.زیرا خواب و بیداری نوزاد براساس احساس سیری و گرسنگی اوست.معمولاً ۲۰ دقیقه شیر دادن ضامن استراحت ۲۰۰ دقیقه ای برای نوزاد است.البته اگر خواب طفل بیشتر از ۵ ساعت شد بهتر است به آرامی او را بیدار کرد و به او شیر داد.
در ماه سوم به تدریج کودک عادت به بیداری روز و خواب شب پیدا می کند.باید توجه داشت که کودک در شب به ۸ ساعت خواب متوالی از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح احتیاج دارد.فقط کافی است فکر کنیم که چند شب بی خوابی یا نداشتن خواب کافی و مداوم به سلامتی یک انسان بالغ چه لطمه ی بزرگی وارد می آورد.آن وقت متوجه خواهیم شد که ساعات کوتاه و نامتوالی خواب با جهاز اعصاب و مغز نو رس طفل در حال رشد چه خواهد کرد و تا چه اندازه شیر دادن کودک در شب از تأمین صحت و تندرستی او دور است.
اطفالی که لاغر و عصبانی هستند و روی هم رفته ناراحت به نظر می رسند باید دانست که بیداری شب و نداشتن خواب کافی یکی از علل بزرگ این ناراحتی هاست.
عموم کودکان در ۵ سالگی باید ساعت ۶ بعداز ظهر به تختخواب بروند.باید به کودک عادت داد که خواب را شبانه سازد.این کار سبب می شود احتیاج غذایی شبانه ی او نیز به تدریج کاهش یابد.
باید طفل را عادت داد بلافاصله بعد از صرف غذا به رختخواب برود و بخوابد به خصوص در بعد از ظهر، که این خواب برای آنها اهمیت دارد.
بعضی از مادران نیز به خیال این که اگر بچه روز نخوابد شب بهتر خواهد خوابید،مانع خواب روزانه ی او می شوند.در صورتی که این طور نیست.یعنی خواب روز بچه به شرطی که طولانی نباشد اثری در خواب شبانه ندارد.بنابراین بهتر است در ۶ سال اول بچه را عادت داد که بعد از ظهر یکی دو ساعت در اطاقی که هوایش تمیز است بخوابد.حتی اگر بچه خوابش نبرد بهتر است او را وادار کرد یکی دو ساعت در رختخواب استراحت کند و اگر در این مدت حتی یک چرت هم بزند باز هم بی اندازه احساس راحتی خواهد کرد؛ ولی نباید گذاشت این مدت بیش از ۱/۵ تا ۲ ساعت باشد زیرا در این صورت مسلماً در خواب و استراحت شبانه اثر خواهد گذاشت و بچه مدتی از شب را بیدار خواهد ماند.

رضا و رغبت کودکان به خواب

در بچه های بزرگ تر باید به آنان اطمینان داد که در ساعت معینی آنها را بیدار خواهند کرد و در غیر این صورت از ترس این که مبادا مدت درازی بخوابند و به بازی هایشان نرسند در رختخواب بیدار خواهند ماند.در مورد نوزادان اگر چنانچه بی جهت بیدار شوند و گریه کنند احتمالاً وضع غیر عادی مثل تر بودن لباس و غیر آن وجود دارد.به محض بر طرف کردن علت دوباره خواهند خوابید.اما اگر علت معینی برای بیدار شدن بچه نباشد، کمی گریه و تلاش خواهد کرد و به علت خستگی دوباره خواهد خوابید.
نباید گذاشت اطفال بیش از حد خسته شوند.کودک باید احساس خستگی خوش آیند کند نه خستگی توأم با کوفتگی و درد.
با بزرگ شدن طفل خواب عصر کودک کم می شود و به تدریج سایر اوقات روز نیز طفل بیشتر بیدار خواهد بود.اوقات بیداری هر طفلی متفاوت است و معمولاً در همان ساعات بیدار خواهد ماند.در اواخر سال اول، فقط روزی دو بار می خوابد و بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی یکی از این دو را ترک می کند و فقط روزی یک بار می خوابد.فقط در دو سال اول طفولیت است که مقدار و مدت خواب باید مطلقاً به عهده ی خود کودک گذاشته شود.اما بعد از دو سالگی طفل موجود غامض و در هم پیچیده تری می شود زیرا هیجانات، نگرانی ها، ترس از تاریکی، رؤیا، خواب های وحشت انگیز، تنهایی، ترس از خیس کردن و هیجاناتی که ناشی از اعمال و تجربیات تحریک آمیز باشد، رقابت با فرزندان بزرگتر و حسادت نسبت به کوچک ترها و یا مبارزه و مجادله ای که بین او و مادرش هر شب بر سر تعیین موقع خواب در می گیرد، یا نگرانی طفل نسبت به انجام کارهای مدرسه اش و یا احساسات هیجان انگیزی که در نتیجه ی تماشای تلویزیون در طفل به وجود می آید تمام این ها ممکن است عواملی باشند که مانع خوابیدن طفل به قدر کفایت گردد.
بنابراین باید مادر در برنامه ی خواب کودک دقیق باشد.هیجان های روحی باعث بی خوابی در کودک می شود، بچه هایی که ازنظر روحی تحریک شده یا به هیجان آمده باشند بی خوابی خواهند کشید و اگر این هیجان ها ادامه داشته باشد هرگز به خواب خوب عادت نخواهند کرد.
مطلب دیگری که رعایتش لازم است عدم حضور بچه در مباحثات بزرگ سالان است که اثر ناگواری در روحیه ی کودک می گذارد.
هم چنین بعضی مادران به عنوان تنبیه بچه را وادار می کنند که به رختخواب برود و بخوابد؛ این ناخوش آیندترین تنبه هاست.زیرا در بعضی از کودکان روح عصیان ایجاد می کند و این کودکان هرگز حاضر نیستند با میل خود به رختخواب بروند.بنابراین بهترین برنامه برای خواب کودک عادت دادن وی به زود شام خوردن و زود خوابیدن است که باعث می شود پدر و مادر بر تمامی این مشکلات پیروز شوند.
نکته ی دیگری که در مورد خواب کودکان باید گفت این است که عده ی قلیلی از کودکان بدون این که کسالتی داشته باشند از همان ابتدا بسیار کم خوابند. اگر طفلی از نوع آخر باشد به هیچ وجه جای نگرانی نیست و نمی توان او را وادار به خوابیدن نمود.

مکان خواب کودک

کودکی که در هوای کثیف و اتاق پرجمعیت می خوابد به زودی بی حالی و رنگ پریده و دارای عضلات شل و سست می شود، هر چند که درباره ی غذا و سایر امور مهمه ی زندگی او توجه لازم به کار رفته باشد.
نکته ی مهم این است که بیشتر اوقات روز حتی وقتی که آفتاب نباشد طفل را در گاهواره اش خارج از اتاق و در هوای آزاد بگذاریم.ولی باید در نظر داشت مادری که تمام روز کودک خود را در هوای آزاد نگاه داشته و عصر او را به اتاقی ببرد که هوایش کثیف است به خوبی تهویه نشده و یا مثلاً بیش از اندازه ی لازم گرم است، تمام زحمت خود را به هدر داده است.

اتاق خواب کودک

باید آفتاب گیر باشد، و پیش از خواب طفل هوای اتاق باید تهویه شود، زیرا در اتاق در بسته فقط برای نیم ساعت آن هم یک نفر هوای آزاد و پاکیزه موجود است، البته باید توجه داشت که کودک نباید برای تنفس هوای آزاد در جریان مستقیم هوا (مثلاً بین دو پنجره که در مقابل هم باز است)بخوابد زیرا سرما می خورد.
گهواره ی کودک باید در سمت مخالف در و پنجره باشد و از بخاری و هر منبع سرد و گرم کننده ای فاصله داشته باشد.زیرا هرگز حرارت بدن کودک به خودی خود تنظیم نمی شود و باید در گرما او را سرد و در سرما او را گرم نمود و آنچه فوق العاده مهم است این است که باید در اتاق نوزاد مخصوصاً تا ۳ ماهگی گل و گیاه قرار نداد و از ورود سگ و گربه به محل خواب او ممانعت کرد.
بنابراین کودکانی که به خوبی شیر خورده، روز در هوای آزاد خوابیده و دست و پا زده و همه ی شب در هوای پاک و خنک تنفس کرده باشند، هیچ گاه خواب ۸ ساعتی پدر و مادر را برهم نخواهند زد.
اما از جهت «نور»، بعضی از بچه های بزرگ تر اگر اتاق تاریک نباشد نمی توانند بخوابند.این مربوط به عادت است، اگر عادت کنند که روز در روشنایی بخوابند عصرها حتی قبل از غروب آفتاب به راحتی می توانند خواب شبانه را شروع کنند.
درباره ی مکان خواب کودک از نظر «شلوغی و خلوتی»، بعضی از مادران علاقه دارند که حتماً بچه در یک محیط آرام بخوابد.این کار تا اندازه ای خوب است اما از آنجایی که زندگانی امروز سکوت و آرامش را به هیجان و سر و صدا مبدل کرده است و ممکن است همیشه محیط آرام میسر نشود لذا برای اینکه بچه در محیط پر سر و صدا دچار بی خوابی نشود بهتر است او را طوری عادت داد که در محیط پر سر و صدا نیز به راحتی بتواند بخوابد.مخصوصاً در خانواده هایی که چندین بچه دارند این عمل مفید است، زیرا نمی توان کودکان دیگر را از سر و صدا باز داشت.بنابراین موقعی که بچه های دیگر حرف می زنند و آواز می خوانند باید بدانند که کودک خردسال به زودی به این سر و صدا عادت خواهد کرد.بنابراین با نوک پنجه پا راه رفتن یا آهسته صحبت کردن به هیچ وجه لزومی ندارد.(مثل شیرخوارگاه ها و همسایگی با خیابان و …).
مطلب آخر در مورد مکان خواب کودک «تعیین محل جداگانه ای»برای خواب طفل از پدر و مادر می باشد.
کودک از بدو تولد می تواند در اتاقی جداگانه، اگر اتاق به قدر کافی در اختیار باشد، به تنهایی بخوابد؛ مشروط بر این که پدر و مادر مجاور و خیلی نزدیک او باشند تا در صورتی که نوزاد گریه کند صدای او را بشنوند.اگر نوزاد در همان اتاق و پیش پدر و مادرش می خوابد لااقل باید بعد از «سه ماهگی»به تنهایی خوابیدن و بدون حضور شخص دیگری عادت کند و در«شش ماهگی»باید او را جدا ساخت زیرا در این سن طفل به قدر کفایت توانایی توجه و مراقبت از خود را دارد.به علاوه هنوز عقیده ای درباره ی محل خواب خود پیدا نکرده است.به هیچ وجه صلاح نیست کودک بعد از«۹ ماهگی»باز هم در اتاق پدر و مادر بخوابد زیرا طفل به خوابیدن نزد پدر و مادر کاملاً عادت می کند و بعد ها به هیچ وجه به جدا شدن تمایلی نداشته از خوابیدن در اتاق جداگانه ترس و وحشت شدیدی پیدا خواهد کرد.هر چه طفل بزرگتر شود جدا ساختن او مشکل تر و سخت تر خواهد بود.
گاهی وقتی طفل خیلی کوچک است، شب با ترس و وحشت از خواب بیدار می شود و مکرر به اتاق والدین می آید و با شدت گریه می کند.پدر و مادر او را به رختخواب خود می آورند تا همه با هم قدری بخوابند.این عمل شاید کار خوبی به نظر برسد ولی اشتباه بزرگی است.حتی اگر با این عمل اضطراب و وحشت طفل نیز طی چند هفته بهبودی یابد، طفل به تدریج به امنیتی که در رختخواب والدین حس می کند عادت کرده باز ممکن است این کار را تکرار نماید.بنابراین همیشه باید طفل را فوری به اتاق و رختخواب خودش برگرداند.مسئله ی مهم تر از این ها حضور کودک در مقابل اعمال زناشویی پدر و مادر است.
خداوند در قرآن می فرماید:
«ای کسانی که ایمان آورده اید بدانید بندگان ملکی شما و اطفالی که هنوز به وقت احتلام و زمان بلوغ نرسیده اند شبانه روزی سه مرتبه از شما اجازه بخواهند:
۱-پیش از نماز صبح، ۲-پس از نماز خفتن، ۳-هنگام ظهر که جامه ها از تن بر می گیرید …»(۱۳).
ادامه دارد…

پی نوشت ها :

۱-دخانیانی، علی، تربیت فرزندان خود، ل، ف، استروسکایا، تأثیر تعلیم و تربیت در شخصیت کودک.
۲-بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۹۹.
۳-همان مدرک ص ۹۲.
۴-بحار، ج ۷۴، ص ۳۹۴.
۵-جامع السعادات، ج ۲، ص ۱۱۴.
۶-غررالحکم:ص ۱۷۹.
۷-حدیث تربیت کودک ص ۱۰۷.
۸-تحف العقول ص ۱۶۹.
۹-حدیث تربیت جوان ص ۱۷۱.
۱۰-حدیث تربیت جوان ص ۱۶۸.
۱۱-همان مدرک ص ۳۷.
۱۲-همان مدرک.
۱۳-سوره ی نور.

منبع: محمد زاده، راضیه،(۱۳۴۰)، مادر اگر این گونه می بود، تهران: چاپ اول، (۱۳۸۳).

خاطراتی از رفتار حضرت امام خمینی(س) با کودکان و نوجوانان